Bomen verpotten

Vroeger had ik geen grote tuin en moest ik het doen met een 1meter-terras aan een appartement. Daar is mijn Bonsai-hobby ontstaan. Die gaat nu al zeker vijfenveertig jaar mee.

Het begon wellicht in '74 door wat eikels en esdoornzaden uit te planten tussen de geraniums in de bakken van Mams. En toen die bleken te kiemen werden ze overgeplant in wat potjes. En voor ik het wist was ik al met bonsai's bezig voor ik daar ooit van gehoord had.

In '76 bezocht ik met mijn pasverdiende vakantiejobwedde op zak, de Standaardboekhandel in Brussel en kocht met enige trots mijn eerste zelfbetaalde boeken. Eén ervan was een boek over boomchirurgie van de gebroeders Copijn, en met het tweede boek ging een nieuwe wereld voor me open: het eerste Nederlandstalige boek over Bonsai "Boom in pot" van Joan Melville. Een klein pocket-boekje met de verduidelijkende ondertitel "een handleiding voor het kweken van dwergboompjes". Binnenin zie ik dat me dat 275,-BF kostte.

Beide boeken prijken nog steeds in mijn boekenkast. Nu ik er over nadenk - typeren die eerste aankopen me wel. Later kwam daar nog "Het bonsai boek" bij van Koide, Kato en Takeyama - uit de groenboekerij-reeks.

Ik vond een foto terug uit 1978 waar je de jonge boompjes ziet uitgestald op enkele speciaal daarvoor door Paps gemaakte etagères, driehoog op een stadsappartementje in Molenbeek.

Een andere foto toont de overwintering van die boompjes en een grotere etagère op het terras van een ruimer duplex-appartement te Dilbeek. Een etagère die alras te klein werd, voor een hobby dat toen alle kenmerken van een passie kreeg.

Ik heb helaas niet alle bomen meer uit die tijd, maar ik zie dat de oudste toch uit 1983 dateren, uit een partij éénjarige boompjes die uitgedeeld werden tijdens een vergadering van de toenmalige enige "Vlaamse Bonsai Vereniging". Het zijn geen inheemse boompjes, maar Zelkova's, een aan onze iepen verwante soort die zich uitstekend leidt tot de bonsai-kultuur. Ze vertakken namelijk zeer fijn en hebben van nature al kleine blaadjes. Ik heb nog drie exemplaren van toen. Dat maakt ze acht en dertig jaar oud.

Ik heb eigenlijk maar zeven buiten-bonsai's meer. Want sinds ik een grote tuin heb is de bonsai-passie er uit. Wellicht was dat maar een surrogaat voor wat ik echt wilde - een eigen tuin.
Zo werden mijn bonsai's wel verzorgd, maar toch niet volkomen zoals het hoort. Ik verloor ook enkele oude en mooie exemplaren aan de winterse vorst. Het bonsai-en stand daardoor op een laag pitje. Verder heb ik nog één bonsai voor binnenshuis - die stelde ik al eerder voor.

Maar vorig jaar begon het weer te kriebelen. Een collega van me gaf op een personeelsactiviteit een bonsai-demonstratie en verwees me naar een gespecialiseerde zaak voor de nodige nieuwe bonsai-schalen. Want verpotten was het eerste dat ik moest doen. Mijn Bonsai's verdienden een mooie pot.

Begin februari was het al zo warm dat ik de tijd rijp achtte om al wat verpotwerk aan te vatten. Ik haalde ze uit hun winterverblijf en begon alvast met wortelsnoei. Daarna plaatste ik ze nog een maand terug in de volle grond in het koud kasje.

Bonsai's worden in kleine potten gehouden en moeten daarom af en toe verpot worden. Dat gebeurt niet door ze zomaar in een grotere pot te poten zoals een kamerplant. Nee - verpotten gaat meestal gepaard met wortelsnoei, want de boom gaat erna wellicht terug in dezelfde pot, maar heeft dan voor een deel verse grond mee gekregen.

Na de wortelsnoei werd er gepast en vergeleken. Welke boom past best in welke schaal?

En dan wordt er teruggeplant. Ik gebruik een mengsel van gezeefde compost, rivierzand en wat leem uit de tuin. De grond wordt goed aangedrukt en dan bedek ik het oppervlak met uit het gazon gehaalde ijle plukjes mos, waarna ik die bedek met een dun laagje grond en bevochtig.

En hier is het resultaat:


Boom 1 - Zelkova, 1983, 
stijl 'bezem' (hokidachi)
hoogte 58cm, ovale pot 50x35x5,5cm

 1983,                                           1987,                                                1990

Boom 2 - Zelkova, 1983, 
stijl 'bezem' (hokidachi)
hoogte 64cm, rechthoekige pot 35x26x9cm

1987,                                                                         1990                        

Boom 3 - Zelkova, 1983, 
stijl 'bezem' (hokidachi)
hoogte 60cm, rechthoekige pot 33x25x8,5cm

1990

Boom 4 - Wilde appel, 2001, uit zaad gekweekt, geoogst in Zuid-Frankrijk,  
stijl 'multi-stam' (kabudachi)
hoogte 47cm, ovale pot 35x28x7cm

Boom 5 - Haagbeuk, 1995, 13j in cultuur als haagplant, 12j als Bonsai,
hoogte 70cm, rechthoekige pot 41x28x9cm

Boom 6 - Spaanse aak, 1995, 13j in cultuur als haagplant, 12j als Bonsai
hoogte 63cm, rechthoekige pot 40,5x31x11,5cm

Boom 7 - Haagbeuk, 1995, 13j in cultuur als haagplant, 12j als Bonsai
stijl 'dubbelstam' (sokan)
hoogte 96cm, rechthoekige donkerblauw geglazuurde pot 51x33x19cm

Na het verpotten moeten de bonsai's vier tot acht weken bekomen. Het is nu eenmaal een zware ingreep. Daarna moet ik snoeien.