Plant van de maand september: Herfsttijloos

Blijf ik met de plant van deze maand nog steeds wat in de sfeer van de vakantie hangen, want dit is een soortje dat je weer vlotter in de bergen zal aantreffen dan in onze lage landen.

Herfsttijloos (Colchicum autumnale) is een bolgewasje dat qua bloem erg op krokusjes lijkt. Net als veel bolgewassen verschijnen de tulpachtige bladeren in de lente en zijn tegen de zomer al verdwenen. Maar de bloemen komen pas in de nazomer tot herfst, na dat de forse bladertoef al lang afgestorven is. 

Ik heb er maar één in de tuin staan, maar in de loop der jaren is die bol al tot een mooie toef uitgegroeid.

Het lijkt er dus op dat de Herfsttijloos een hele late tussen de typische lentebloeiers is, maar eigenlijk is het helemaal andere en bloeit de herfsttijloos als één van de eerste van alle bolgewassen - zo vroeg dat de bloemen al voor de winter verschijnen ...  zodat de zaaddozen al snel in de lente zichtbaar zijn.

Net als de Gewone es en het Koninginnekruid staat de Herfsttijloos op twee plaatsen: enerzijds op vochtige en voedselrijke standplaatsen, maar ook droge standplaatsen kunnen, indien die voldoende kalkrijk zijn.
Herfsttijloos komt daarom, zij het zeldzaam, voor in valleien zoals die van de Maas en ook op de droge hellingen in Zuid-Limburg. 

Waar Herfsttijloos echter toch op zandige bodems in de kempen aangetroffen wordt, zal dat eerder op vroegere vloeiweiden zijn. De bodems werden er bevloeid met kalkrijk en voedselrijk water dat via kanalen aangevoerd werd om deze intensief onderhouden hooiweiden te bevloeien. Het hooi werd eertijds gretig afgenomen onder andere door het leger, toen die nog veel paarden gebruikte. Herfsttijloos kwam op die vloeiweiden terecht samen met graslandzaad uit de bergen, waarmee men een hogere productie wou halen.

En zo beland ik toch weer in de bergen - en bij de tijloosjes die ik er aantrof. Geen Herfsttijloos, maar Alpentijloos. Kleiner, zachter van kleur, en met die smallere bloemdekbladen mijn favoriet tussen de Tijloosjes.

Alpentijloos - Colchicum alpinum (Les Ecrins)

Alpentijloos Colchicum alpinum (Lötchental)

Plant van de maand augustus: Betonie

Wat is dat? Begin september nog met de Plant-van-augustus afkomen? Ik weet het, dit is duidelijk een vijgen-na-pasen situatie maar ik nam een beetje een lange pauze op deze blog.
Sinds we op vakantie gingen ben ik niet echt weer in gang geraakt om over de tuin te bloggen, maar neemt niet weg dat ik wel nog over de vakantie aan het bloggen ben. Dat gaat traag want in tegenstelling tot de vakantie in Ierland vorig jaar, staan er deze vakantie in de Alpen veel vlinders en bloemen op de foto's. En daar is nog redelijk wat werk aan om ze op naam te brengen.

Maar ik dwaal af niet? Terug naar augustus en de de wilde plant die ik koos als plant-van-de-maand.

Ik koos voor Betonie, een wild soortje uit de familie van de lipbloemigen (denk aan munt, tijm, salie, kattenkruid en consoorten, dan weet je onmiddellijk over welke plantenfamilie ik het heb).

 Ruige betonie (Stachys monieri) in de bergen

Telkens ik naar de bergen ga, of al eens op een kalkgrasland terechtkom, kom ik dit plantje tegen.
In Zwitserland en in de Pyreneeën was het dan wel de Ruige betonie, terwijl ik nu even de aandacht wil vestigen op een soort die je ook in België in het wild kan aantreffen: de Betonie (Stachys officinalis). Als ik deze plant in het wild aantref, dan is het steeds op schrale (voedselarme) bodems. Meestal op droge kalkhellingen waar de planten bovendien staan te bakken in de zon.

Je kan je indenken dat het soortje op zo'n plekken iets klein en schriel is. Maar ik vond het toch zo mooi dat het ooit in een wilde planten tuincentrum aankocht. En dan was ik uitermate verbaasd, maar tevens heel blij als ik zag dat deze soort op rijke bodems uitgroeit tot een forse plant met hoge bloeistelen boven een forse pol bladeren. Een echte aanrader, die in mijn ogen een waardig en inheems alternatief is voor bvb. Agastache.

Betonie is daarenboven ook nog eens, zoals vele lipbloemingen, een goede bijenplant. Steeds hangen er bijen, hommels, zweefvliegen en vlinders rond. Heerlijk om te zien.

En in de tuin combineert ie goed met blauw, wit en paarse bloemen.  Op bovenstaande foto's in combinatie met Kogellook, (Allium sphaerocephalon), Moederkruid (Tanacetum parthenium), Stijf ijzerhard (Verbena bonariensis) en Ruig klokje (Campanula trachelium).